Google Yanılgısı: Kullanıcılar Neden 3. Sayfadan Öteye Gitmiyorlar?
Günümüzde bilgiye ulaşmak insanlık tarihinin diğer dönemlerine göre şüphesiz daha kolay. Bu kolaylığın sebebini biraz düşününce internet teknolojisinin gelişmesinin büyük ölçüde payı olduğunu görebiliyoruz. Arama motorları aracılığıyla yapılan ve kullanıcılar tarafından ihtiyaç duyulan içeriklerin sonuçlarına ulaşılması, akademik bir araştırma konusu hakkında yapılan literatür araştırması veya sadece eğlence amacıyla internette gezinmek gibi internet davranışları. Bunların hepsi internette vakit geçirirken karşılaştığımız olağan durumlar olarak sayılabilir.
En Popüler Arama Motoru Google
2020 istatistiklerine göre Dünya’da en çok kullanılan arama motoru %69,89 yüzdeyle Google Arama Motoru olduğu bulgulanmıştır. Google’da yaptığımız herhangi bir arama için binlerce/milyonlarca veri sonucu saniyeler içerisinde sonuçlanabiliyor, sadece bir araştırma konusu için yüzlerce sayfayı incelenebiliyor. Peki, hangi sayfa sonucunun bizim için doğru bilgi sunduğuna olduğuna nasıl karar veriyoruz? Google, milyonlarca veriyi karşımıza çıkarmadan önce nasıl bir filtreleme gerçekleştiriyor? Seçimlerimizin ne kadarı doğal yollardan faydamızı maksimize ediyor? Gelin bu sorulara bir cevap bulmaya çalışalım.
Kullanıcılar Neden 3. Sayfadan Öteye Gitmiyorlar?
İnsanın gün içerisinde karar alma mekanizmasını etkileyen birçok etken bulunmaktadır. 1979 yılında Daniel Kahneman ve Amos Tversky kafayı bu konuya takmış olmalı ki “Beklenti Teorisi” adlı bir teoriyle karar alma davranışlarımıza dair birtakım sorulara yanıt bulmuşlar. Nobel Ekonomi Ödülü alan bu iki psikoloğun ortaya attıkları teoride; ‘İnsanın alacağı bir kararı kendi faydasına göre maksimize edememesi ve rasyonaliteye göre değerlendirememesi temeli üzerine kurulmuştur.’. Şüphesiz bugün araştırma yaparken de Kahneman’ın bahsettiği ve ‘Biase’, yani bilişsel yanılgı ya da bilişsel kısa yol olarak adlandırılan sapmaları kullanmamız kaçınılmaz oluyor. Bu daha çok iktisat davranışları için geçerli olsa da karar verme mekanizmasını inceleyen çoğu bilim insanına göre ortak ögeler barındırıyor. Şimdi Beklenti Teorisi’ne göre Google Arama Motorunda seçim davranışlarımızı etkileyen bazı dinamikleri inceleyelim:
Temsilcilik: Google, araştırma yapılması istenilen bir konu ile ilgili en doğru sonucu ortaya çıkaracak algoritmalar kullanır. İnsanların bilişi özelden genele doğru varsayımsal metotlarla akıl yürüterek oluşmaktadır. Dolayısıyla bir konu ile ilgili birden fazla kez araştırma yapan bir kişi bulmasını istediği cevabı ilk sıralarda gördükten sonra bu yanlılık diğer Google aramalarında da karşısına çıkar. Böylelikle kullanıcılar aradıkları sonucu Google’da ilk sayfalarda bulma beklentisiyle hareket ederler.
Çerçeveleme Etkisi: İlk sayfalara tıklama yanlılığı ile ilgili Çerçeveleme etkisi web sayfalarının Google’da çıkan sonuçlarını manipüle etmek ile ilgilidir. Google algoritmasında bir web sayfasının ön sıralarda yer alması bazı SEO (Search Engine Optimization) uygulamaları gerektirir. Bunu bilen ve takip eden sektörel uzmanlar web sitelerindeki ilgili sayfaları Google algoritmasına göre manipüle ederek araştırılan konu hakkında yetkin bir içerik olmasa dahi Google’ın marjinal algoritma yeterliliklerini sağladığı için üst sıralara çıkmaktadır. SEO uzmanları ya da web masterler, bu algıyı yaratmak için bazen sayfa başlığında konudan bağımsız bir isim veya ters bir algı oluştururken bazen arama sonuçlarında çıkan sayfaların meta açıklama kısımlarında yer alan yazılarla manipüle etmektedir.
Sonuç
Beyin, yeni sinir hücreleri oluşturmak yerine tecrübe ettiği bir etkinlik için yeniden sinir hücresi oluşturma faaliyetine biraz mesafeli yaklaşır. Bilişsel yük diye adlandırılan, biliş düzeyini tasarruflu şekilde kullanmamızın yanı sıra beraberinde birtakım yanılgıları da beraberinde getirebilir. Google algoritması her ne kadar günden güne geliştirilse de ortaya konulan en doğru sonuçların her zaman ilk sıralarda olduğu algısı yanlış olabilir. Örneğin yasa dışı bir ürün satımı ile ilgili bir satışın gerçekleştiği bir web sitesi yine aynı ürünün yasa dışı satılmaması gerektiğiyle ilgili emniyet güçlerinin bilgilendirme web sayfasından daha önde çıkabilir.
Birçok örnekle açıklanabildiği gibi dijital okuryazarlık kapsamında bilişsel yanılgılarımızdan uzak, internetteki davranışlarımızı kontrol altına alabilmek her zaman için daha sağlıklı bir yol olacaktır.
İşbu ‘’Gizlilik ve İfşa Etmeme Sözleşmesi ’’ (bundan böyle “SÖZLEŞME” olarak anılacaktır) müşteri (bundan böyle “İŞ SAHİBİ” olarak anılacaktır) ile diğer tarafta “Kuştepe Mah. İnönü Cad. No:2/66 34381 Şişli/İstanbul Türkiye” adresinde mukim Altahonos Danışmanlık ve Telif Hakları Koruma Hizmetleri A.Ş. (bundan böyle ‘’ŞİRKET” olarak anılacaktır) arasında akdedilmiştir.
İş sahibi ve Şirket bundan böyle ayrı ayrı “Taraf” ve birlikte “Taraflar” olarak anılabilecektir.
1. Amaç:
Taraflar, ihtiyaç duyulması halinde kullanılmak üzere taraflarca yapılacak tüm görüşmeler sırasında birbirlerine yapacakları açıklamalarda kendilerine ait birtakım gizli bilgileri birbirleri ile paylaşabileceklerdir.
İşbu sözleşme, tarafların görüşmeleri süresince yapacakları çalışmalarda birbirlerine açacakları gizlilik dereceli bilgilerin mübadele usulünün belirlenmesi ve bir tarafça diğer tarafa açılan gizli bilgilerin korunmasına yönelik olarak hak ve yükümlülüklerin belirlenmesi amacıyla düzenlenmiştir.
İşbu sözleşme; tarafları, bu sözleşmenin eki olduğu hizmet sözleşmesindeki ücret konusu işin gerektirdikleri hariç herhangi bir doküman ve/veya bilgiyi birbirlerine açma/verme yükümlüğüne sokmaz.
2. Gizli Bilginin Tanımı ve Kapsamı:
İşbu sözleşmenin 1. maddesinde belirtilen amaç doğrultusunda taraflar arasında mübadele edilebilecek “gizli bilgi”, bunların sahibi olan tarafın ticari ve kişisel sır mahiyetinde ve/veya mülkiyeti altındaki bilgilerinin tamamı anlamına gelir; bunlara herhangi bir sınırlama olmaksızın; kişisel veriler, teknik bilgiler, ticari sırlar, varsa kaldırılacak linklerin içeriği, yazılım programları, algoritmalar, yazılım modülleri, program kaynak kodları, teknik özellikler, hizmet plan ve teknolojileri, kullanıcı kitapçıkları, pazarlama bilgileri, müşteri listeleri, sözleşme hükümleri, kayıtlar ve söz konusu tarafın işiyle ilgili tüm bilgi ve malzemeler, şirketin kendisine, hissedarlarına, iştiraklerine, ruhsat vermiş olduğu diğer kişilere, müşterilerine ve danışmanlarına ilişkin her türlü ürün, mal ve hizmet, bunları elde etmede kullanılan yöntem, ticari sır, her türlü formül, know-how, patent, buluş, dizayn, müşteri listeleri, bütçe, iş geliştirme, pazarlama ve fiyatlama plan ve stratejileri ve benzeri her türlü bilgiyi kapsar. Gizli bilgi kapsamına iş sahibinin adı ve logosu girmemektedir.
Sözlü, görsel, örnekler veya modeller ile açıklanan (yazılı olmayan) ve gizlilik derecesi olan bilgiler ve/veya bilgiyi açan tarafça diğer tarafa verilebilecek projelerin, dökümanların veya komponentlerinin incelenmesi, test edilmesi ve benzeri yöntemlerin kullanılması sureti ile edinilebilecek gizlilik dereceli bilgiler de bundan böyle “gizli bilgi” olarak anılacaktır ve bu sözleşme kapsamında işlem görecektir.
Belirlenen gizli bilgiler haricinde sözlü olarak açılan bir bilgi, bu bilgiyi açan tarafça bilgiyi açtığı zaman sözlü olarak verilen bu bilginin gizli bilgi olduğunu açıkça belirttiği ve bilgiyi açtıktan sonraki 10 (on) gün içinde diğer tarafa yazılı olarak bildirdiği takdirde sözlü şekilde diğer tarafa verilen bilgi gizli bilgi olarak işlem görecektir. Diğer tüm bilgiler de gizli bilgi gibi korunup kullanılacaktır.
3. Gizli Bilginin Kullanım Koşulları:
Gizli bilgiyi alan taraf, işbu sözleşme ve bu sözleşmenin eki olduğu hizmet sözleşmesi süresince ve sözleşmenin aşağıdaki 7. maddeye uygun olarak feshedilmesi veya geçerlilik süresinin bitmesi halinde fesih veya sona erme tarihinden itibaren süresiz ocarak şekilde gizli bilginin koruma ve kullanımına yönelik olarak aşağıdaki maddelere uymayı kabul, beyan ve taahhüt eder:
a) Gizli bilgiyi sadece diğer tarafça verilme amacına uygun olarak kullanmak,
b) Gizli bilgiyi konuyla ilgili olmaları şartıyla “bilmesi gereken” prensibine göre kendi personeline bu sözleşmenin şartlarına uymalarını sağlamak sureti ile vermek,
c) Gizli bilgiyi açan tarafın gizli bilgisine en az kendisine ait olan ve aynı derecede önemli gizli bilgiyi korumak için sarf ettiği itinayı göstermek,
d) Gizli bilgiyi; gizli bilgiyi açan tarafın yazılı onayı olmadan hissedarları, bağlı şirketleri ve yan kuruluşları dahil olmak üzere üçüncü şahıslara açıklamamak,
e) İşbu sözleşme ve eki olduğu hizmet sözleşmesinin amaçlarının yerine getirilmesi için gerekli olan haller dışında gizli bilgiyi tamamen veya kısmen herhangi bir şekilde kopyalamamak veya çoğaltmamak,
f) İşbu sözleşmenin amacına uygun olarak gerekmesi halinde, gizli bilginin aktarıldığı kuruluş, alt yüklenici ya da diğer üçüncü tarafların da gizli bilginin saklanması ve açıklanması ile ilgili olarak aynı sınırlamalara bağlı olmasını sağlamak.
4. Gizli Bilgi Kapsamında Olmayan Bilgi:
Gizli bilgiyi alan tarafın aşağıda belirtilen niteliklere sahip herhangi bir gizli bilgiye ilişkin olarak 4. madde altında belirtilen hiçbir sorumluluğu veya yükümlülüğü olmayacaktır:
a) Gizli bilgi alındığı tarihte, gizli bilgiyi alan tarafça biliniyorsa ve bu durum delil(ler) ile kanıtlanabiliyorsa,
b) Gizli bilgiyi alan tarafın bu gizli bilgilerden haberdar olmayan personelince bağımsız olarak geliştirilmişse ve bu durum delil(ler) ile kanıtlanabiliyorsa,
c) Kamu tarafından o sırada biliniyorsa veya gizli bilgiyi alan tarafın hiçbir kusuru olmaksızın kamuya daha sonra bildirilmişse,
d) Benzer kısıtlamalar olmaksızın ve işbu sözleşmeyi ihlal etmeksizin üçüncü bir şahıstan, üçüncü şahsın gizli bilgisini ifşa etmeme yükümlülüğü altında olmadığına ilişkin gerekli tüm araştırma ve incelemelerin yerine getirilmesini müteakip kanuni bir şekilde alınmışlarsa ve bu durum delil(ler) ile kanıtlanabiliyorsa,
e) Gizli bilgiyi alan tarafın hükümetine kanunlar çerçevesi içinde ifşa edilmesi gerekli ise gizli bilgiyi açan tarafı önceden yazılı olarak bilgilendirmek suretiyle,
f) Yayınlanmaları veya kullanılmaları bilgiyi açan tarafın yazılı izni ile onaylanmışsa,
g) Şirket gizli bilgileri kullanmadan iş sahibinin çalışmasını vaka sunumlarında ve adını, logosunu web sitesi ve dökümanlarında referans olarak kullanmışsa.
5. Sorumsuzluk Hali:
Bu sözleşme kapsamında bir tarafça diğer tarafa açılan gizli bilgilerde bulunan herhangi bir hata ya da eksiklik nedeniyle, kullanan tarafın cihaz, araç, gereçlerinde, personelinde ve/veya üçüncü şahıslarda doğrudan, dolaylı, özel, arızi veya neticesi kullanım zararı, kâr kaybı veya diğer her türlü kayıplardan bilgiyi açan taraf sorumlu tutulmayacaktır.
6. Sözleşmenin İhlali:
6.1 Taraflar, bu Sözleşme kapsamında ve özellikle bu sözleşmeye göre elde edilen gizli bilginin korunmasına ilişkin yükümlülüklerinden herhangi birini ihlal etmesi durumunda ihlal eden taraf meydana gelebilecek mahkeme tarafından hükmedilen zarar ve ziyanı karşılamakla yükümlü olacaktır. Ayrıca;
a) Gizli bilgilerin ifşa edildiğinin veya kullanıldığının ortaya çıkması halinde olan taraf daha başka açıklama yapılmasını veya kullanımı önlemek için gayret sarf edecektir.
b) Alan taraf, gizli bilgi veren tarafa o sıradaki mevcut şartları derhal bildirecek ve gizli bilgi veren tarafça talep edilen tüm düzeltici önlemleri uygulamaya koyacaktır.
6.2 Taraflardan birinin işbu sözleşmenin herhangi bir şekilde ihlalinden doğan bir hak veya yetkisini kullanmaması veya ertelemesi işbu sözleşmedeki herhangi bir hakkından vazgeçtiği anlamına gelmez veya bu hakkın daha sonra kullanılmasına ya da müteakip ihlal hallerinde diğer hak ve yetkilerini kullanmasına engel teşkil etmez.
7. Sözleşmenin Süresi
İşbu sözleşme, tarafların yazılı mutabakatı ile uzatılmadığı takdirde imza tarihinden itibaren 10 (on) yıl süre ile yürürlükte kalacaktır ve süresi sonunda başka bir ihbara gerek olmaksızın geçersiz olacaktır.
Ancak, taraflardan her biri diğer tarafa 30 (otuz) takvim günü önceden yazılı talepte bulunursa ve karşı taraf da bunu yazılı olarak onaylarsa bu sözleşmeyi sona erme tarihinden önce feshedebilirler. Sözleşmenin herhangi bir sebeple sona ermesi halinde tarafların gizliliğe ilişkin yükümlülükleri süresiz olarak devam edecektir.
Bu sözleşme burada belirtildiği üzere feshedildiği veya sona erdiği takdirde, bilgiyi açan tarafa ait olan ve diğer tarafın elinde bulunan tüm bilgiler ve belgelerin kopyaları, bilgiyi açan tarafın talebi halinde imha edilecektir.
8. Uyuşmazlıkların Halli:
Bu Sözleşmenin yorum ve icrasından doğabilecek bütün anlaşmazlıklarda Türkiye Cumhuriyeti kanunları uygulanacak olup anlaşmazlıklara bakmaya İstanbul Mahkemeleri ve İcra Müdürlükleri münhasıran yetkili olacaktır.
9. Masraflar:
Taraflar, işbu sözleşme kapsamında gerçekleştireceği çalışmalar için yapması gerekebilecek harcamaları diğer taraftan talep etmemeyi kabul eder.
10. Sözleşmenin Bütünü ve Tadilat:
Yukarıdaki maddeler taraflar arasındaki sözleşmenin tümünü teşkil etmekte olup bu sözleşmenin konusuna ilişkin olarak daha önce sözlü veya yazılı olarak yapılmış olan her türlü anlaşmanın, taahhüdün, mutabakatın yerine geçer.
Bu sözleşmede değişiklik ancak tarafların yazılı mutabakatı ile yapılabilir.
11. Maddelerin Ayrılabilirliği:
İşbu sözleşme hükümlerinden biri veya birkaçının herhangi bir kanun veya düzenleme altında geçersiz, yasadışı ve uygulanamaz ilan edilmesi halinde geride kalan hükümlerin geçerliliği, yasallığı ve uygulanabilirliği bundan hiçbir şekilde etkilenmeyecek veya zarar görmeyecektir.
12. Devir Yasağı:
İşbu sözleşme ve/veya buna bağlı hak ve yükümlülüklerden hiçbiri, diğer tarafın önceden alınmış yazılı izni olmadan başkaca bir üçüncü kişiye devir ve temlik edilemez.
13. İş İlişkisi:
İşbu sözleşme; burada açıklanan hükümler haricinde taraflara herhangi bir hak ve yükümlülük getirmez. Ayrıca; taraflar açısından ortaklık veya resmi mahiyette başka bir işin kurulmasını amaçladığı ve gelecekte başka bir sözleşme yapılacağı şeklinde yorumlanamaz.
14. Tebligat adresleri:
İşbu sözleşmeye uygun olarak verilmesi gerekli veya verilmesine izin verilen her türlü bildirim, talep, istek ve diğer bildirimler yazılı şekilde Türkçe olarak hazırlanır. İadeli taahhütlü posta, elektronik posta ya da noter vasıtası ile karşı tarafa teslim edilir. Bildirimler hizmet sözleşmesinin ilk sayfasında belirtilen taraflara ait elektronik posta adreslerine yapılır. Bu adreslerdeki değişiklikler diğer tarafa yazılı olarak bildirilir. Söz konusu adresler tarafların tebligat için aralarında belirledikleri adres olup bu adreslere yapılacak tebligatlar muhatabına ulaşmış kabul edilir.
İşbu sözleşme yukarıdaki hususları teyiden, taraflarca 14 (ondört) madde olarak imza altına alınmış ve yürürlüğe girmiştir.